In dit artikel gaan we in op de verwerking van de herwaarderingsreserve in de administratie en de jaarrekening. We gaan er in dit artikel vanuit dat de herwaardering plaatsvindt op een materieel vast actief. De journaalposten met betrekking tot de herwaarderingsreserve, latentie en afschrijvingen komen aan de orde.
Incidentele herwaardering
Materiële vaste activa worden in Nederland veelal gewaardeerd op aanschaffingswaarde verminderd met lineaire bepaalde afschrijvingen, gebaseerd op de verwachte levensduur, rekening houdend met een eventuele restwaarde. Het kan voorkomen dat een bedrijfsmiddel meer waard is geworden, bijvoorbeeld doordat het actief schaars is geworden. Onder de Nederlandse verslaggevingsrichtlijnen (Titel 9 BW 2) is het toegestaan om een incidentele herwaardering toe te passen als er een sterke afwijking bestaat tussen de boekwaarde op basis van historische kosten (aanschaffingswaarde verminderd met afschrijvingen) en die op basis van actuele waarde. Het is zelfs verplicht indien het inzicht in de jaarrekening ernstig wordt geschaad door waardering op een lagere dan actuele waarde. Een incidentele herwaardering wordt, zoals de naam al doet vermoeden, gekenmerkt doordat er eenmalig of incidenteel wordt geherwaardeerd. De materiële vaste activa worden niet jaarlijks geherwaardeerd (want dit zou betekenen dat de actuele waarde als waarderingsgrondslag wordt gehanteerd), maar slechts incidenteel.
Actuele waarde
Naast de grondslag, waarbij de materiële vaste activa wordt gewaardeerd op basis van de aanschaffingswaarde verminderd met afschrijvingen, kan er ook voor worden gekozen om de bedrijfsmiddelen te waarderen op actuele waarde. Beide situaties (incidentele herwaardering en mutatie als gevolg van een verandering in de actuele waarde) kunnen leiden tot het opnemen van een herwaarderingsreserve.
De te maken journaalposten zullen worden geïllustreerd door middel van een voorbeeld van een incidentele herwaardering.
Journaalposten herwaardering
Stel onderneming X heeft een bedrijfsmiddel aangeschaft voor € 10.000 aan het begin van jaar 1. Dit bedrijfsmiddel wordt afgeschreven in 20 jaar (conform economische levensduur). Na jaar 2 bedraagt de boekwaarde van dit bedrijfsmiddel € 9.000 (€ 10.000 -/- afschrijving jaar 1: € 500 -/- afschrijving jaar 2: € 500). Door bijzondere omstandigheden bedraagt de actuele waarde begin jaar 3 € 13.500. Oftewel €4.500 hoger dan de boekwaarde. Onderneming X wil deze hogere waarde graag in de boekhouding zichtbaar maken. De journaalpost die we van deze herwaardering maken luidt als volgt:
| Grootboek | Omschrijving | Debet | Credit |
|---|---|---|---|
| 0050 | Gebouwen en terreinen | 4.500 | – |
| 0615 | Herwaarderingsreserve | – | 3600 |
| 0800 | Voorziening latente belastingen | – | 900 |
Uit de journaalpost blijkt dat de materiële vaste activa met € 4.500 in waarde is toegenomen. Dit komt ten gunste van het eigen vermogen in de vorm van een herwaarderingsreserve. De Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving bevelen echter aan om een latentie te vormen. In dit voorbeeld is een latentie gevormd tegen het nominale VPB-tarief van 20%.
De gevormde herwaarderingsreserve betreft een ‘ongerealiseerde’ herwaarderingsreserve. De herwaardering wordt gerealiseerd door het gebruik van het bedrijfsmiddel. De volgende boeking dient jaarlijks te worden gemaakt ten aanzien van de herwaardering (naast de reguliere afschrijving op het bedrijfsmiddel van € 500):
| Grootboek | Omschrijving | Debet | Credit |
|---|---|---|---|
| 4840 | Afschrijving herwaardering (W&V) | 250 | – |
| 0055 | Afschrijving gebouwen en terreinen | – | 250 |
| 0615 | Herwaarderingsreserve | 200 | – |
| 0800 | Voorziening latente belastingen | 50 | – |
| 4850 | Gerealiseerde herwaardering (W&V) | – | 250 |
Beste heer, mevrouw,
Als je twee jaar afschrijft, dan is de boekwaarde € 9.000,= en geen € 9.500,=. Jaarlijks wordt er € 500 afgeschreven. De berekening is niet juist.
Scherp! Maar op dat foutje na, wel een heldere uitleg.
Bedankt voor je reactie. Het bedrag is inmiddels aangepast.
Tevens is de actuele waarde dan ook € 5.000 hoger ipv € 4.500.
Graag wil ik weten of je bij een stichting met vermogen, ten doel om een club met leden in stand te houden, een herwaarderingsreserve moet aanhouden? Het vermogen komt uit de verkoop van twee huizen in de jaren 70 en is belegd en aanzienlijk gegroeid. Het vermogen wordt met een jaarbalans ( gemaakt door een boekhouder) gecontroleerd door een kascommissie van twee personen.